Nudności – dlaczego występują i jak je leczyć?

Nudności mogą mieć różne przyczyny. Jak łagodzić tę dolegliwość, a kiedy należy udać się do lekarza?

Czym są nudności?

Nudności pojawiają się w wyniku pobudzenia ośrodka wymiotnego znajdującego się w mózgu, a dokładnie w rdzeniu przedłużonym, ale w znacznie słabszym stopniu niż podczas wymiotów.

Bodźce, które wywołują ten objaw, jak również sam odruch wymiotny, mogą docierać do mózgu z receptorów:

• w śluzówce gardła (stąd odruch wymiotny podczas drażnienia tylnej ściany gardła i języczka),
• narządów jamy brzusznej i otrzewnej,
• serca,
• opłucnej i płuc,
• ucha wewnętrznego (stąd nudności jako objaw choroby lokomocyjnej czy choroby morskiej),
• węchomózgowia (stąd odruch wymiotny jako reakcja na przykry zapach),
• ośrodków asocjacyjnych kory mózgowej (odruch wymiotny jako reakcja na budzące obrzydzenie obrazy czy doświadczenia),
• ze strefy chemoreceptorowej – nudności u kobiet w ciąży, ale także w przypadkach ogólnego zatrucia organizmu, np. toksynami, alkoholem, również przy chorobach wątroby i nerek (źródło: gastrologia.mp.pl).

Do objawów, które często towarzyszą nudnościom, należą bladość skóry, zwiększone pocenie się, przyspieszone bicie serca.

Przyczyny nudności

Nudności mogą pojawić się na skutek stresującej sytuacji, po spożyciu nadmiaru alkoholu, są także naturalną reakcją organizmu kobiety ciężarnej na określonym etapie ciąży. Nie stanowią one zagrożenia dla organizmu, jednak mogą być symptomem choroby lub poważnych dolegliwości. Należą do nich:

• zatrucia pokarmowe oraz infekcje przewodu pokarmowego (bakteryjne, wirusowe, pierwotniakowe) – towarzyszą im zwykle wymioty, biegunka, bóle brzucha, także gorączka, bóle głowy,
• zatrucia toksynami – należą do nich zatrucia alkoholem i grzybami,
• skutki uboczne działania leków i zatrucia lekami – nudności są tu reakcją na przyjmowanie cytostatyków (leków stosowanych w chemioterapii), niesteroidowych leków przeciwzapalnych, niektórych antybiotyków, leków nasercowych, hormonalnych środków antykoncepcyjnych, niektórych leków na cukrzycę typu II,
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – tu nudności mogą pojawiać się na czczo i ustępują po zjedzeniu posiłku, chory może odczuwać je także po zjedzeniu ostrej potrawy lub zapaleniu papierosa w przypadku palaczy,
• przejedzenie – wówczas objawom tym towarzyszą często wzdęcia, nadprodukcja gazów, niekiedy zgaga, ponadto ospałość,
• angina – zwłaszcza u dzieci,
• zapalenie wyrostka robaczkowego, trzustki, pęcherzyka żółciowego – wówczas, oprócz nudności, występuje silny ból brzucha,
• choroby ośrodkowego układu nerwowego – wszelkie stany, które wywołują wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego (nudnościom towarzyszy ostry ból głowy), a także choroby błędnika, choroba lokomocyjna, zaburzenia psychogenne,
• migrenowe bóle głowy,
• choroby układu sercowo-naczyniowego – choroba niedokrwienna (nudnościom towarzyszą bóle w klatce piersiowej, duszności, zawroty głowy), zawał dolnej ściany serca (nudnościom towarzyszą bóle brzucha);
• schorzenia tarczycy,
• mocznica (nudnościom towarzyszą drgawki),
• kwasica ketonowa – nudnościom towarzyszą wzmożone pragnienie, odwodnienie, częstomocz (źródło: gastrologia.mp.pl, www.medonet.pl).

Nudności pojawiają się także w okresie pooperacyjnym. U niektórych pacjentów występują ponadto jako objaw niewyjaśniony wymienionymi wyżej czynnikami. Zaburzenia te określa się jako zespół przewlekłych nudności i wymiotów (CNVS) i zespół cyklicznych wymiotów (CVS). Patofizjologia rozwoju tych dolegliwości nie jest dobrze poznana. Nudności w tych przypadkach mogą, ale nie muszą być powiązane ze spożywanymi posiłkami (źródło: www.esculap.com).

Nudności u kobiet w ciąży

Nudności, które występują przede wszystkim rankiem, należą do najczęstszych dolegliwości odczuwanych przez kobiety we wczesnej fazie ciąży (skarży się na nie ok. 50% kobiet ciężarnych). To jeden z pierwszych objawów ciąży, który może przechodzić w wymioty i zwykle współwystępuje ze zwiększeniem wrażliwości na smaki i zapachy. Pojawia się około 4-6 tygodnia ciąży i samoczynnie mija po 12-14 tygodniu. Przyczyną występowania nudności u kobiet w ciąży są zmiany hormonalne – najprawdopodobniej odpowiedzialny jest za nie progesteron, którego poziom wzrasta, gdyż jest on niezbędny do podtrzymania ciąży. Stąd też symptomy te mogą być również skutkiem ubocznym zażywania leków antykoncepcyjnych, zawierających ten hormon (źródło: gastrologia.mp.pl, www.medonet.pl).

Mdłości w ciąży nie są niebezpieczne dla zdrowia kobiety ani dla dziecka. Warto jednak pomóc kobiecie znieść te niedogodności. Jakie są sposoby na złagodzenie mdłości w ciąży? Ciężarna musi pić dużo wody (ewentualnie herbatek ziołowych). Nie może gwałtownie wstawać, posiłki powinna spożywać często, ale w małych ilościach. Pomóc jej może napar z mięty, z imbiru, a także… częstsze mycie zębów (wiele kobiet odczuwa na początku ciąży specyficzny posmak w ustach, który wywołuje wymioty, mogą więc odświeżać jamę ustną przy pomocy pasty lub gumy do żucia). Przed snem warto zjeść coś lekkostrawnego, aby rano nie obudzić się z pustym żołądkiem.

Należy natomiast unikać potraw tłustych i smażonych. Do lekarza trzeba zgłosić się wtedy, gdy nudności nie ustaną po 14 tygodniu. Objawy te, połączone z gwałtownymi wymiotami, rozpoczynające się przed 16 tygodniem ciąży, świadczyć mogą o hyperemesis gravidarum, czyli niepowściągliwych wymiotach ciężarnych. Dolegliwość ta wiąże się z obecnością ciał ketonowych w moczu, a skutkuje niedoborami wielu niezbędnych dla kobiety i dziecka witamin. W większości przypadków niepowściągliwe wymioty to stan wymagający hospitalizacji.

Leczenie, łagodzenie i zapobieganie nudnościom

Istnieją różne domowe sposoby na łagodzenie nudności. Pomocny może okazać się wspomniany już imbir, przyjmowany w postaci naparu lub też dodawany do potraw w formie sproszkowanej. Imbirowe herbatki są bezpieczne dla kobiet w ciąży. Pomóc mogą także inne napary ziołowe: z mięty, melisy lub rumianku, a także żucie gumy lub ssanie cukierków miętowych oraz substancje przynoszące ulgę w zaburzeniach trawienia, np. dostępna bez recepty trimebutyna.

Niektórzy polecają także picie soku z cytryny, jedzenie bananów oraz spożywanie migdałów (źródło: www.medonet.pl). Inni radzą też powolne, spokojne oddychanie jako środek na wstrzymanie tego rodzaju dolegliwości. Nie należy natomiast powstrzymywać nudności i wymiotów w przypadku, gdy jest to reakcja obronna organizmu, np. przy zatruciach.

Konsultacji lekarskiej wymagają długotrwałe nudności i wymioty, zwłaszcza te o nieznanej przyczynie. Diagnoza opiera się na wywiadzie i badaniu przedmiotowym, a w przypadku braku rozpoznania przyczyny – na badaniach dodatkowych, takich jak analiza krwi (stężenie glukozy, kreatyniny, mocznika, hormonów tarczycy, bilirubiny) i moczu. Jeśli te badania również nie wykażą źródła choroby, lekarz powinien skierować pacjenta na dalsze badania, takie jak RTG klatki piersiowej, badania obrazowe czaszki, USB jamy brzusznej itd. Pamiętajmy również, że w przypadku nasilonych i częstych wymiotów konieczne może być przyjęcie pacjenta do szpitala ze względu na ryzyko odwodnienia.

W przypadku zdiagnozowanej choroby pozbycie się nudności polega przede wszystkim na unikaniu sytuacji, w których one występują, np. nie powinniśmy jeść pokarmów, po których dostajemy mdłości. Należy także ograniczyć spożywanie obfitych posiłków. Doraźnie przy występowaniu nudności na tle stresowym przyjmować można substancję z trimebutyną, która przynosi ulgę już po 30 minutach.