Ból jelit – objawy, przyczyny, leczenie

Diagnozowanie przyczyn bólu brzucha u pacjenta opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz ewentualnych badaniach dodatkowych. Osoba zgłaszająca się do lekarza powinna określić lokalizację bólu, jego charakter, natężenie, czas trwania, promieniowanie oraz czynniki wywołujące ten symptom lub zmieniające jego siłę. Za występowanie takich objawów mogą być odpowiedzialne m.in. choroby jelit.

Gdzie są jelita – lokalizacja i funkcje

Jelito jest najdłuższą częścią przewodu pokarmowego. Znajduje się między żołądkiem a odbytem i dzieli się na dwie zasadnicze części: jelito cienkie i grube. To pierwsze składa się z dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. W obrębie jamy brzusznej zajmuje ono okolice: pępkową, podbrzuszną oraz obie okolice biodrowe i częściowo miednicę małą. Jelito grube jest oddzielone od cienkiego zastawką krętniczo-kątniczą. Składa się z jelita ślepego (kątnicy), z której wychodzi wyrostek robaczkowy, okrężnicy oraz odbytnicy.

Narządy te pełnią w organizmie bardzo istotną funkcję, ponieważ odbywają się w nich główne procesy trawienne i wchłanianie treści pokarmowej. W jelicie cienkim dochodzi do rozkładania białek, tłuszczów i węglowodanów, a następnie wchłonięcia powstałych w wyniku tego procesu aminokwasów, glukozy i kwasów tłuszczowych. Jest to możliwe dzięki istnieniu w tym organie specjalnych fałd z błony śluzowej i podśluzowej, a także kosmków jelitowych, które wielokrotnie zwiększają powierzchnię jelita, umożliwiając mu lepsze wchłanianie niestrawionych w żołądku składników.

Z kolei jelito grube ma za zadanie wchłanianie wody z pokarmów, rozłożenie resztek pokarmowych oraz formowanie kału. Fizjologiczna mikroflora bakteryjna tego narządu sama produkuje też potrzebne organizmowi witaminy: biotynę (H), niacynę (B3), ryboflawinę (B2), K i B12.

Co może oznaczać ból w dole brzucha?

Przyczyny bólu brzucha można ustalać m.in. na podstawie umiejscowienia objawów w jamie brzusznej oraz określenia ich charakteru. Biorąc pod uwagę lokalizację dolegliwości, można podejrzewać następujące przyczyny bólu brzucha:

• ból w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej może świadczyć o schorzeniach wątroby i dróg żółciowych, trzustki, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, schorzeniach nerek lub jelit,
• ból w lewym górnym kwadrancie jamy brzusznej może dotyczyć schorzeń śledziony, trzustki, nerek, ale również okrężnicy,
• ból w śródbrzuszu może świadczyć o schorzeniach nerek lub o przepuklinie jelitowej,
• ból w okolicy pępka to najczęściej objaw choroby jelit – wczesnego stadium zapalenia wyrostka robaczkowego, nieżytu żołądkowo-jelitowego, niedrożności jelit, nieswoistego zapalenia jelit; niekiedy jest to też objaw dolegliwości ze strony trzustki,
• ból w podbrzuszu świadczy o chorobach jelit lub układu moczowo-płciowego,
• ból w prawym i lewym dolnym kwadrancie jamy brzusznej to symptom takich chorób jelit jak: zapalenie uchyłków jelita grubego, zapalenie wyrostka robaczkowego, nieswoiste zapalenie jelit, zaburzenia czynnościowe jelit; może też świadczyć o chorobach układu moczowo-płciowego lub zapaleniu stawu krzyżowo-biodrowego,
• zapalenie żołądka i jelit lub niedrożność jelit, a także wirusowa infekcja przewodu pokarmowego zwana „grypą żołądkową” mogą wywoływać bóle rozlane, trudne do zlokalizowania.

Ze względu na charakter bólu w dole brzucha można natomiast mówić o następujących przyczynach:

• ostry, skurczowy ból brzucha z towarzyszącymi wymiotami i biegunką świadczy o zatruciu pokarmowym lub zakażeniu przewodu pokarmowego,
• ból kolkowy, stopniowo narastający, z towarzyszącym mu wzdęciem to niedrożność jelit,
• ciągły, tępy, narastający ból, zlokalizowany początkowo w okolicy pępka, a następnie w prawym dole biodrowym sygnalizuje prawdopodobnie ostre zapalenie wyrostka robaczkowego,
• ostry, nieustanny ból brzucha ze wzmożonym napięciem mięśni może być skutkiem zapalenia otrzewnej (źródło: www.esculap.com).

Bóle w dole brzucha mogą też być związane z cyklem miesiączkowym i innymi chorobami ginekologicznymi, są sygnałem zaparcia, biegunki, nagromadzenia się gazów jelitowych, nietolerancji pokarmowej (np. nietolerancja laktozy wywołuje bóle skurczowe po jedzeniu, a wzdęcia i biegunki mogą pojawić się w czasie od 30 minut do 2 godzin po spożyciu mleka), a także stresu.

Co na ból brzucha, gdy jelita wariują?

Jeśli mamy do czynienia z bólem, który nie świadczy o poważnej chorobie przewodu pokarmowego (nie jest ostry lub ma charakter przewlekły z niezdiagnozowanych przyczyn) bądź innych narządów, ulgę mogą nam przynieść zarówno domowe sposoby łagodzenia objawów, jak i dostępne bez recepty leki. Co pomoże na ból brzucha? Pomocne mogą okazać się leki rozkurczowe, zawierające trimebutynę (np. Tribux Bio), stosowane w przejściowych dolegliwościach, takich jak: ból brzucha, uczucie pełności, skurcze jelit, wzdęcia wynikające z zaburzeń trawienia oraz w objawowym leczeniu różnych chorób przewodu pokarmowego.

Na ból z towarzyszącą mu biegunką można zażyć lek przeciwbiegunkowy oraz zjeść pokarm zmniejszający częstotliwość wypróżnień, np. ryż. Zarówno przy biegunce, jak i zaparciach czy wzdęciach należy pić jak najwięcej wody. Wiatropędnie i rozkurczająco działa picie naparu z rumianku, bóle skurczowe jelit pomoże złagodzić także herbatka miętowa. Do naturalnych środków rozkurczowych należą także kminek oraz majeranek, napary z nagietka i dziurawca.

Pamiętajmy, że choć w większości przypadków bóle brzucha są krótkotrwałe i można sobie z nimi poradzić samodzielnie, takie przypadki jak nagły i silny ból z towarzyszącą mu gorączka, twardość brzucha, problemy z oddychaniem, bóle w klatce piersiowej, karku lub ramionach, zawroty głowy, silne wymioty, biegunka z krwią, wymagają pomocy lekarza.