Ból brzucha u dziecka – przyczyny i leczenie

Ból brzucha to częsty problem u dzieci, zwłaszcza tych najmłodszych. Warto dowiedzieć się, kiedy można mu zaradzić domowymi sposobami, a kiedy trzeba udać się do lekarza.

Przyczyn bólu brzucha u dzieci może być wiele, podobnie jak u dorosłych. Jednak te najmłodsze – noworodki i niemowlęta – nie powiedzą nam, jak i gdzie boli je brzuch. Postawienie diagnozy nie jest też sprawą łatwą w przypadku dzieci w wieku szkolnym. Dowiedzmy się, jak rozpoznać niektóre powody bólu brzucha u dziecka i jak odróżnić czynniki niegroźne od takich, które wymagają pomocy lekarza.

Ból brzucha u niemowlaka – kolka czy powód do zmartwienia?

Kolka jelitowa, zwana kolką niemowlęcą, to jedna z najczęstszych przyczyn bólu brzucha u noworodków i niemowląt. Jakie są objawy kolki u niemowlaka? Zwykle jest to napadowy, niedający się ukoić płacz, który łącznie trwa przynajmniej 3 godziny w ciągu doby i występuje co najmniej 3 razy w tygodniu. Najczęściej rozpoczyna się w godzinach popołudniowych i wieczornych. Kolce często towarzyszą też inne symptomy – zaczerwienienie się twarzy dziecka, podkurczanie nóżek, wzdęcia, czasem zwiększona ilość wydalanych gazów (źródło: pediatria.mp.pl).

W jakim wieku objawia się kolka? Dolegliwości te występują u niemowląt w wieku od 3 tygodni do 5 miesięcy. Poza okresami płaczu związanego z kolką dzieci są zdrowe, mają apetyt, prawidłowo przybierają na wadze, a nagłe niepokoje występują u nich zwykle o tej samej porze dnia. Nie poznano przyczyn kolki niemowlęcej, choć podejrzewa się, że czynnikami etiologicznymi mogą być: niedojrzałość przewodu pokarmowego dziecka, nadmierne wytwarzanie się gazów jelitowych, nieprawidłowa technika karmienia lub nietolerancja pokarmowa.

Które sposoby na kolkę warto wypróbować? Pewną ulgę mogą mu przynieść takie zabiegi jak masaż brzuszka lub pleców, delikatne kołysanie, przyłożenie ciepłego (nie gorącego) okładu do brzuszka. Niektórym pomagają herbatki ziołowe z kopru włoskiego lub mięty. Męczące objawy złagodzi także probiotyk zawierający szczep Lactobacillus reuteri.

Kolka niemowlęca, choć dokuczliwa, nie ma wpływu na zdrowie dziecka. Nie można jej jednak pomylić z bólem brzucha innego pochodzenia. Szybkiej pomocy lekarskiej wymaga sytuacja, gdy napadom płaczu towarzyszy choć jeden z takich objawów jak:

• gorączka,
• wymioty,
• biegunka, krew w stolcu,
• nieprawidłowy (zbyt wolny) przyrost masy ciała,
• drgawki,
• nagła zmiana zachowania dziecka.

Przyczyną bólu u niemowlaka może być biegunka, czyli oddawanie przez dziecko trzech lub więcej stolców dziennie (w przypadku niemowlaków karmionych mlekiem modyfikowanym) lub obecność krwi czy śluzu w stolcu. Biegunka może prowadzić do odwodnienia. Niebezpieczna jest zwłaszcza wtedy, gdy towarzyszą jej dodatkowe symptomy: apatia, zapadnięte ciemię przednie, podsychające śluzówki jamy ustnej, fałd brzuszny, który po uciśnięciu zbyt wolno wraca do swojej pozycji. Bóle brzucha, wraz z biegunką i gazami, towarzyszą także nietolerancjom pokarmowym.

Natychmiastowej interwencji lekarza wymaga wgłobienie, czyli stan, gdy część jelita cienkiego wsuwa się w inną część jelita. Objawia się ono ostrym bólem brzucha, wydalaniem podbarwionego krwią stolca oraz obecnością wyczuwalnego guza w jamie brzusznej (źródło: dzidziusiowo.pl).

Ból brzucha u starszego dziecka

Przyczyny bólu brzucha u starszych dzieci bywają różnorodne i mogą mieć zarówno podłoże emocjonalne, jak i być związane z dysfunkcją przewodu pokarmowego czy chorobą. Są to często zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, takie jak: zaparcia czy nadwrażliwość bólowa na zmiany ciśnienia w jelitach, zaburzenia wchłaniania i trawienia, nietolerancja laktozy, alergie pokarmowe, celiakia. Przyczyną bólu brzucha u dziecka może być nawet choroba wrzodowa albo nieswoiste zapalenie jelit. Diagnoza wymaga przeprowadzenia szczegółowego wywiadu lekarskiego i niekiedy badań dodatkowych. Powodem pojawiających się dolegliwości może być nawet stres związany z sytuacją w szkole. Należy zwrócić uwagę na to, czy bólom towarzyszą dodatkowe, niepokojące objawy.

Ostry ból brzucha u dziecka wymaga interwencji lekarskiej. Może on być bowiem objawem wspomnianego wgłobienia (zdarza się u dzieci w wieku przedszkolnym), ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, uchyłku krętniczego Meckela, kolki nerkowej czy urazów.

Alergie pokarmowe i nietolerancja pokarmowa u dziecka

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja immunologiczna organizmu na nieszkodliwe substancje pokarmowe. Układ odpornościowy wytwarza przeciwciała powodujące uwalnianie się histaminy, która z kolei wywołuje reakcje alergiczne, takie jak: nieżyt nosa, swędzenie, ból brzucha, biegunka, wysypka. Dolegliwość ta u małych dzieci może zaniknąć do siódmego roku życia i tak też się dzieje w mniej więcej połowie przypadków. Wiąże się ona często z czynnikiem genetycznym – u dziecka rodziców, którzy sami są alergikami, ryzyko wystąpienia tych schorzeń jest wyższe. Alergia pokarmowa występuje rzadziej u dzieci karmionych długo piersią, karmiąca matka może też ograniczyć pojawienie się alergii, rezygnując z pokarmów będących silnymi alergenami we własnej diecie (takich jak białko mleka krowiego, orzechy, jaja, pszenica, owoce morza). Nowe pokarmy należy wprowadzać do diety dziecka pojedynczo i stopniowo, obserwując reakcję jego organizmu na zmiany.

Nietolerancja pokarmowa jest reakcją niealergiczną. Najczęściej występują: nietolerancja laktozy oraz glutenu. Przy tej pierwszej organizm dziecka nie może strawić cukru zawartego w mleku i jego przetworach. Objawia się to wzdęciami, bólem jelit, biegunką, nadprodukcją gazów jelitowych. W przypadku nietolerancji glutenu u dziecka należy na stałe wyłączyć z diety produkty zawierające gluten. Szukajmy zatem takich, które są oznaczone jako bezglutenowe.

Jak objawia się nietolerancja glutenu u dziecka? U niemowląt są to biegunki i wymioty, wzdęcia, brak apetytu, osłabienie mięśni, a u starszych dzieci częste bóle brzucha, niska waga i wzrost, apatia, występowanie stanów zapalnych skóry, próchnica, bóle mięśni. Objawy nietolerancji są trudniejsze do zauważenia i mniej oczywiste niż symptomy alergii pokarmowej. Wymagają dobrej diagnostyki, aby odróżnić nietolerancję od alergii, a także móc precyzyjnie określić, jakie produkty powinny zostać wyłączone z diety, aby dokuczliwe dolegliwości ustały.