Badania profilaktyczne – zanim zacznie boleć brzuch

Jednym z narzędzi monitorowania stanu zdrowia są cykliczne badania profilaktyczne, z których wciąż korzysta zbyt mało osób. Duży odsetek późno zdiagnozowanych chorób stanowią pacjenci ze schorzeniami jamy brzusznej. Jakie testy powinniśmy wykonać, zanim zacznie nas boleć brzuch?

Badania profilaktyczne – po co je robić?

Wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych umożliwia wstępną ocenę funkcjonowania przewodu pokarmowego, a w przypadku stwierdzenia odchyleń pozwala na prawidłowe ukierunkowanie dalszej, bardziej szczegółowej diagnostyki. Lekarze podkreślają znaczenie regularnych badań, dzięki którym można szybko wychwycić nieprawidłowości, zanim pojawią się objawy kliniczne.

Jakie badania profilaktyczne warto zrobić?

 Oto podstawowe badania, które dobrze wykonywać raz w roku:

• morfologia krwi obwodowej – analiza ta polega na jakościowej i ilościowej ocenie elementów morfotycznych krwi, do których należą leukocyty, erytrocyty oraz płytki krwi, biorące udział w procesach krzepnięcia. Jest to istotne badanie profilaktyczne, ponieważ stwierdzenie niedokrwistości mikrocytarnej stanowi wskazanie do przeprowadzenia diagnostyki endoskopowej przewodu pokarmowego,
• próby wątrobowe – odzwierciedlają czynność wątroby oraz dróg żółciowych. Należą do nich: aminotransferaza alaninowa (ALT), aminotransferaza asparaginianowa (AST), gammaglutamylotranspeptydaza (GGTP), fosfataza zasadowa (ALP) i stężenie bilirubiny całkowitej. Funkcję syntetyczną wspomnianego narządu możemy również ocenić, oznaczając parametry gospodarki lipidowej, takie jak poziom cholesterolu całkowitego oraz jego poszczególnych frakcji – LDL i HDL,
• CRP – stanowi białko ostrej fazy, którego stężenie rośnie m.in. w przebiegu stanów zapalnych oraz chorób nowotworowych.

Dużo przydatnych informacji dostarcza lekarzowi również badanie kału. Istotne znaczenie w ocenie funkcjonowania przewodu pokarmowego mają bowiem jego konsystencja, kolor, zapach oraz obecność patologicznych domieszek, takich jak śluz czy świeża krew. Często wykonywanym badaniem profilaktycznym we wczesnym wykrywaniu raka jelita grubego jest test na obecność krwi utajonej w stolcu, który umożliwia zdiagnozowanie niejawnego krwawienia z przewodu pokarmowego.

Program badań przesiewowych

W Polsce od 2000 roku działa program badań przesiewowych, mających na celu wczesne wykrycie raka jelita grubego, jednego z najczęściej występujących nowotworów złośliwych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Rozwija się on ze zmian łagodnych, tzw. polipów, które ulegają złośliwej transformacji zwykle w ciągu kilkunastu lat. Z tego też względu tak ważne jest wykonanie w odpowiednim czasie kolonoskopii i odnalezienie, a następnie usunięcie polipów z jelita grubego, co zwykle dokonuje się podczas tego samego badania.

Taka profilaktyka pozwala bowiem zmniejszyć ryzyko zachorowania o 60-90%. Częstość powstawania polipów oraz prawdopodobieństwo ich zezłośliwienia wzrastają wraz z wiekiem. Zdecydowaną większość nowych przypadków raka jelita grubego notuje się u pacjentów powyżej 65. roku życia. Udział w programie badań przesiewowych ma więc na celu znalezienie zmian, które są potencjalnie wyleczalne.

Kolonoskopia w ramach wspomnianego programu jest całkowicie bezpłatna i powinny ją wykonać osoby:

• między 50. a 65. rokiem życia, u których nie występują objawy takie jak: obecność świeżej krwi w stolcu, zmiana rytmu wypróżnień w ciągu ostatnich kilku miesięcy, spadek masy ciała czy niedokrwistość bez uchwytnej przyczyny,
• między 40. a 49. rokiem życia, z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku raka jelita grubego.

Wizyta u ginekologa – brzuch to nie tylko przewód pokarmowy

Należy sobie uświadomić, że w obrębie jamy brzusznej znajdują się narządy należące do układu płciowego, które również wymagają uwagi. Ostatnimi czasy kampanie reklamowe zwiększają świadomość kobiet na temat ginekologicznych badań profilaktycznych, przekonując je, że jest to najlepsza droga do tego, by mogły przez długi czas cieszyć się dobrym zdrowiem. Jak często trzeba chodzić do ginekologa? Wszystkie panie powinny odwiedzać swojego ginekologa co najmniej raz w roku. Jedną z procedur, umożliwiającą zdiagnozowanie raka szyjki macicy, który wykryty we wczesnym stadium cechuje się dobrym rokowaniem, stanowi badanie cytologiczne.

Jak często robić cytologię? Zgodnie z obecnymi zasadami screeningu cytologia powinna być wykonywana od 25. do 59. roku życia co 3 lata. Warto również wspomnieć o programie wczesnego wykrywania raka piersi (drugiego co do częstotliwości występowania nowotworu złośliwego u kobiet), który jest adresowany do pań w wieku 50-69 lat i polega na wykonaniu mammografii. Należy także nadmienić, że niezwykle istotne w tym procesie jest samobadanie. Jak badać piersi samodzielnie? Proces składa z dwóch etapów – oglądania piersi oraz palpacji (badania dotykowego) – i powinno być wykonywane regularnie, niezależnie od wieku, najlepiej 2-3 dni po menstruacji, natomiast u kobiet niemiesiączkujących raz w miesiącu.